ζητάει την αρμονία στην ισορρόπηση, πάντα μετασχηματιζόμενη και φευγαλέα, ανάμεσα στο πλήθος καθελογής δυνάμεων και κάθε είδους επιδράσεων, που τραβάνε αυτές το δρόμο τους και, ακριβώς χάρη στην ελευθερία του να παράγονται ολοφάνερα και ν’ αντιζυγιένται, μπορούνε να προκαλούνε τις ευνοϊκές για τον εαυτό τους ενέργειες όταν προχωρούνε προς την πρόοδο

είναι ματαιολογία το να μιλούμε για ελευθερία όσο υφίσταται η οικονομική σκλαβιά

υποστηρίζει την απεριόριστη ελευθερία του εμπορίου και του συναγωνισμού

Εξάλλου, σαν αναλύουμε τα δεινά της τωρινής οικονομικής οργάνωσης ξεκρίνουμε –κι ο εργατικός το ξέρει πολύ καλά– πως η ουσιαστική της βάση είναι στην καταναγκαστική για τον εργατικό ανάγκη να πουλήσει τη δύναμή του εργασίας. Μην έχοντας πώς να ζήσει για δεκαπέντε καν ημέρες, περιορισμένος από το Κράτος μέσα στην αδυναμία του να χρησιμοποιήσει τις δύναμές του δίχως να τις πουλήσει σε κάποιον, ο εργατικός πουλιέται σε κείνον που υπόσχεται να του δώσει δουλειά· παρατιέται από τα κέρδη που θα μπόρειε να του φέρ’ η δουλειά του, αφήνει στ’ αφεντικό τη μερίδα του λέοντος από τα προϊόντα που θα φτιάσει, απαρνιέται ως και την ίδια του την ελευθερία, κάνει παραίτηση από το δικαίωμα του να εισακούεται η γνώμη του για τη χρησιμότητα εκείνου που αυτός θα παράγει και για τον τρόπο που θα το παράγει.
Η συσσώρευση του κεφαλαίου προκύπτει έτσι όχι από την ιδιότητά του ν’ απορροφάει το υπερτίμημα, αλλ’ από την ανάγκη που βρίσκεται ο εργατικός να πουλήσει τη δουλευτική του δύναμη, –έχοντας ο πουλητής αυτός από πριν τη βεβαιότητα πως δεν θα πάρει ολάκερο εκείνο που παράγει η δύναμη αυτή, πως θα ζημιωθεί στα συμφέροντά του, πως θα γίνει ο υφιστάμενος του αγοραστή. Χωρίς αυτή την προϋπόθεση, ο κεφαλαιούχος ποτέ δεν θα ζητούσε να την αγοράσει. Κι από τούτο προκύπτει πως, για ν’ αλλάξει το σύστημα, πρέπει να χτυπηθεί στην ουσιαστική του βάση, στην αιτία του –στην αγορά και στην πούληση. Όχι στ’ αποτελέσματά του, τον κεφαλαιϊσμό (καπιταλισμό).

Αλλ’ από σήμερα μπορεί κανείς να πει πως εις τη Γαλλία το ξύπνημα των ελευθεριακών ιδεών έχει πια δώσει την ώθησή του στην κοινωνία

Το μόνο που έχομε να κάνουμε σα βλέπουμε πράξες αντικανονικές να γίνονται στ’ όνομα της ελευθερίας του ατόμου είναι το ν’ αποδοκιμάζουμε την αρχή «καθένας για τον εαυτό του και το Κράτος για όλους» και να ‘χουμε το θάρρος να λέμε κατά πρόσωπο και μεγαλόφωνα τι σκεφτόμαστε γι’ αυτές τις πράξες. Τούτο μπορεί βέβαια να φέρει σε σύγκρουση· αλλά η σύγκρουση είναι αυτή η ζωή. Κι από τη σύγκρουση θα προκύψει μια εκτίμηση γι’ αυτές τις πράξες, πολύ πιο σωστή παρά όσες ήθελε προκύψουν από μόνη την επίδραση των παραδεγμένων ιδεών.
Όταν το ηθικό επίπεδο μιας κοινωνίας ξεπέσει στο σημείο που είναι σήμερα ξεπεσμένο, απαντέχομε από πριν πως η εξέγερση εναντίον της κοινωνίας αυτής θα λαβαίνει κάποτε μορφές που θα μας κάμουνε να φρίξουμε· αλλ’ ας μη καταδικάζουμε γι’ αυτό προκαταβολικά την εξέγερση.

Κι αυτοί που πνίγουν, δολοφονούνε, σκοτώνουν την ξεπεσμένη ανθρώπινη πραμάτεια, αυτοί που κάμανε θρησκεία το αξίωμα πως για την κοινή σωτηρία πρέπει να πνίγουμε, να ντουφεκίζουμε, να σκοτώνουμε, παραπονιούνται πως οι άλλοι δεν σέβονται αρκετά την ανθρώπινη ζωή.
Όχι, πολίτες, όσο η κοινωνία θα εφαρμόζει το νόμο των αντιποίνων, όσο η θρησκεία και ο νόμος, ο στρατώνας και το δικαστήριο, η φυλακή και το βιομηχανικό κάτεργο, ο τύπος και το σχολειό θα εξακολουθούν να διδάσκουν την έσχατη περιφρόνηση της ζωής του ατόμου –μη ζητάτε από τους επαναστατημένους εναντίον της κοινωνίας αυτής να της σεβασθούνε! Θα ήτανε σαν να απαιτείτε απ’ αυτούς σε καλοσύνη και σε μεγαλοψυχία ένα βαθμό απείρως ανώτερο από κείνον που έχει όλ’ η κοινωνία.
Αν θέλετε, όπως εμείς, ολάκερ’ η ελευθερία του ατόμου και συνεπώς η ζωή του, να είναι σεβαστή –προάγεσθε αναγκαστικά στο ν’ αποκηρύξετε την κυβέρνηση του ανθρώπου από τον άνθρωπο, όποιος κι αν είναι ο τύπος της· υποχρεώνεσθε να δεχτείτε τις αρχές τής Αναρχίας, που τόσον καιρόν τις αποστραφήκατε. Έχετε χρέος τότε να ζητήσετε, μαζί μας, τις μορφές της κοινωνίας εκείνης που θα μπορούνε καλύτερα να πραγματοποιήσουνε το ιδανικό αυτό και να σταματήσουνε τελειωτικά όλες αυτές τις βιαιότητες που μας αγανακτούν.

Μια μικρή ομάδα ειλικρινών και καλόπιστων ανθρώπων (σας διαβεβαιώ πως ήταν ειλικρινείς και καλόπιστοι), που τους έφερε κοντά η διακηρυγμένη επιθυμία ν’ αγωνιστούν για την υπόθεση της ελευθερίας, κατέληξε, μέσα σε λίγους μήνες, να δημιουργήσει στο εσωτερικό της καθεστώς τυραννίας.

στην τωρινή κοινωνική κατάσταση, είναι αδύνατον οι άνθρωποι, όσο καλοπροαίρετοι κι αν είναι, όσο αφοσιωμένοι κι αν είναι στον αγώνα κατά των κοινωνικών πλασμάτων της φαντασίας και υπέρ της ελευθερίας, να εργαστούν από κοινού δίχως να δημιουργήσουν αυθόρμητα ανάμεσά τους μια καινούρια τυραννία, που προστίθεται στην τυραννία των κοινωνικών πλασμάτων της φαντασίας

η σύγχυση της αναίδειας με την ελευθερία ήταν πάντα χαρακτηριστικό των σκλάβων

Μόνος σου την κατάστρεψες την ελευθερία σου και συνεχίζεις να την καταστρέφεις με αμείλικτη ακρίβεια. Πριν τον πρώτο «Παγκόσμιο Πόλεμο» δεν χρειάζονταν διαβατήρια για τα διεθνή ταξίδια. Πήγαινες όπου ήθελες. Ο πόλεμος για «ελευθερία και ειρήνη» έφερε τα διαβατήρια κι αυτά κόλλησαν πάνω σου σαν τις ψείρες. Αν ήθελες να ταξιδέψεις τριακόσια περίπου χιλιόμετρα στην Ευρώπη, έπρεπε πρώτα να ζητήσεις άδεια στα προξενεία δέκα διαφορετικών κρατών. Κι έτσι γίνεται ακόμα, τόσα χρόνια μετά τον τερματισμό του δεύτερου πολέμου που, δήθεν, θα έβαζε τέρμα σ’ όλους τους πολέμους. Κι έτσι θα γίνεται μετά τον τρίτο και τον νυοστό πόλεμο που θα βάλει τέρμα σ’ όλους τους πολέμους.

το πρόβλημά μας είναι η διαρκής αντιμαχία, η διαρκής αντινομία μεταξύ της ανάγκης διακυβέρνησης, αν αυτό είναι πράγματι ανάγκη, και της αγάπης του ανθρώπου για την ελευθερία

Αν προσπαθήσουμε να δημιουργήσουμε ένα συμπεριληπτικό σύστημα, μια συστημική, η οποία από τη μία μεριά να ικανοποιεί την ανάγκη της διακυβέρνησης και από την άλλη μεριά να ικανοποιεί την αγάπη προς την ελευθερία, τότε θα φτάσουμε στο αδιέξοδο μιας ολοκληρωτικής Δημοκρατίας, δηλαδή μιας Δημοκρατίας κατά βάση ολοκληρωτικής. Σε ένα αδιέξοδο που είτε θα μας οδηγήσει σε καταστάσεις καινούργιας τυραννίας, είτε, κι αυτό είναι το χειρότερο, σε καταστάσεις πελώριας υποκρισίας.

Δεν είναι προϊόν κοινωνικής σύμβασης, η ελευθερία είναι πάντα απόρροια της οντολογικής κατάστασης του ανθρώπου.

Τον ολοκληρωτισμό τον θεωρώ εδώ ως μια αυταπάτη που κυκλώνει το ανθρώπινο υποκείμενο και το κάνει υποκείμενο του ελέγχου, υποκείμενο που εσωτερικεύει τον έλεγχο που του επιβάλλουν κι έπειτα τον προβάλλει ως δική του ελευθερία. Υπό αυτή την έννοια, για μένα η γενική θέληση και το γενικό συμφέρον, το κοινωνικό συμφέρον, είναι επικίνδυνα. Όχι γιατί τίθενται εναντίον μου ή απέναντί μου, αλλά επειδή με διαβρώνουν σε τέτοιο βαθμό ώστε οι αρχές τους, οι καταπιεστικές τους αρχές, οι τυραννικές αρχές τους, οι ολοκληρωτικές αρχές τους, εσωτερικεύονται μέσα μου και προβάλλονται ως ελευθερία.

Να τι σημαίνει είμαι για την κοινωνία. Δεν σημαίνει ότι εγώ ως εαυτός, δεν σημαίνει ότι εγώ ως ανθρώπινο υποκείμενος, δεν σημαίνει ότι εγώ ως αγάπη για την ελευθερία, δημιουργώ, πλάθω την κοινωνία, αλλά σημαίνει ακριβώς το αντίθετο. Ότι εγώ υποτάσσομαι στην κοινωνία για την κοινωνία. Αυτό είναι μια τραγωδία του νεωτερικού υποκειμένου.

όπου υπάρχει αναγκαιότητα δεν υπάρχει ελευθερία κι όπου υπάρχει ελευθερία δεν υπάρχει αναγκαιότητα

πουθενά μέσα στο Κοινωνικό Συμβόλαιο ο Ρουσσώ δεν επιχειρεί να δώσει έστω και κάποιον περιορισμένο ορισμό της ελευθερίας

«…δύο ορμέμφυτα που είναι βαθιά ενθηκευμένα στην ανθρώπινη φύση, στη λαχτάρα για σωτηρία και στην αγάπη της ελευθερίας. Το εγχείρημα να ικανοποιηθούν και τα δύο συγχρόνως είναι καταδικασμένο να καταλήξει, αν όχι στην απόλυτη τυραννία, τουλάχιστον στην πελώρια υποκρισία και στην αυταπάτη που είναι συνακόλουθα της ολοκληρωτικής δημοκρατίας»

Οι μηχανισμοί ελέγχου που εκφράζονται, μέσω της βιοπολιτικής, ενός ελέγχου που το μαζοάτομο εσωτερικεύει και εν συνεχεία τον προβάλλει ως αξίωση της δικής του δήθεν ελευθερίας, έχουν υπερβεί ακόμη και την ικανότητα της γλώσσας να εκφράζει τις υποκειμενικές επιθυμίες, αλλά και τις παραστάσεις εν γένει που δημιουργεί ο κοινωνικός βίος

Κάθε λόγος για την εξέγερση ως συστατικού όρου και ουσίας του εξεγερμένου ανθρώπου θεμελιώνεται, ή οφείλει να θεμελιώνεται, πάνω σε μια διαφορά. Η εξέγερση δεν ισοδυναμεί, ούτε μπορεί να ταυτίζεται με την κοινωνική επανάσταση ή την κοινωνική ανατροπή. Η κοινωνική επανάσταση και η ανατροπή ανήκει στη σφαίρα του συλλογικού, προϋποθέτει τη συλλογική δράση και ως φορέα της έχει το δρων ιστορικό υποκείμενο, που κινείται εντός της προοπτικής της γραμμικής κίνησης της ιστορίας την οποία αποδέχεται ως πεδίο μοναδικό και αποκλειστικό της δράσης του. Αντίθετα, η εξέγερση ανήκει στη σφαίρα του ατομικού-υπαρξιακού και συγκροτείται ως όρος εκ των ουκ άνευ επιθυμίας του ανθρώπινου υποκειμένου για την επιδίωξη και την επίτευξη της εσωτερικής εκείνης συνθήκης ατομικής ελευθερίας, η οποία όχι μόνο δεν αποδέχεται και δεν απικροτεί κανένα κοινωνικό/ιστορικό μόρφωμα ως ικανό να διασφαλίσει την ελευθερία, αλλά και αντιτίθεται ουσιωδώς προς κάθε δράση εντός της σφαίρας του συλλογικού/κοινωνικού/πολιτικού.

η κοινωνική επανάσταση εγκλωβίζει την ατομική ελευθερία μέσα στο σχήμα και την αναγκαιότητα του κοινωνικού της σκοπού και πεπρωμένου

Η ελευθερία του εξεγερμένου ανθρώπου, ως ατομικό/υπαρξιακό αίτημα, δεν υπόκειται στις αναγκαιότητες και τους καταναγκασμούς του ιστορικά εφικτού και αναδύεται ως βιωματική πράξη του υποκειμένου μέσα στην ιστορία και δια της ιστορίας την οποία, ωστόσο, αμφισβητεί και αρνείται τελεσίδικα. Η εξέγερση δεν σκοπεί προς τη δημιουργία και εδραίωση κοινωνικών/πολιτικών μορφωμάτων αλλά, αντίθετα, μάχεται τα κοινωνικά/πολιτικά μορφώματα ως πλήρως αναξιόπιστα να διασφαλίσουν, έστω και στοιχειωδώς, όρους και προϋποθέσεις της ελευθερίας.

ο εξεγερμένος άνθρωπος ανυψώνεται από τη σφαίρα της ιστορικής αναγκαιότητας, αποδεσμεύεται παντελώς απ’ αυτήν και διεκδικεί την ελευθερία του άνευ όρων, παντού και πάντα, έχοντας γυρισμένη την πλάτη του στην ιστορία, προσκολλημένος στην εσωτερική επιθυμία του για απόλυτη και δίχως οποιονδήποτε περιορισμό ατομική λύτρωση

αυτό που λέγεται ελευθερία δεν είναι κάτι που εμφανίζεται μέσα στην ιστορία

Ο αγρότης της Γαλλικής Επανάστασης, ο άνθρωπος του γαιοκτήμονα, θα κάνει επανάσταση για να ξεφύγει από τη δουλεία και θα γίνει δούλος στα αστικά εργοστάσια, θα γίνει δηλαδή προλετάριος. Αντίστοιχα στη ρωσική επανάσταση ο άνθρωπος της γης, ο κολίγος, θα κάνει μια επανάσταση, όχι για να επιστρέψει σε ένα αστικό καθεστώς αλλά αναζητώντας την ελευθερία του, και θα τοποθετηθεί στα κολχόζ ενός σοβιετικού συστήματος.

η ελευθερία δεν μπορεί να τεθεί ως αξίωση ή ως αίτημα μιας συστημικότητας της ανθρώπινης κοινωνίας. Η αξίωση της ελευθερίας είναι αναρχική γιατί αποτελεί το έναυσμα να ανατραπεί το υπάρχον

Η επιβίωση πολλαπλασιάζεται σαν καρκίνωμα και καταστρέφεται, η ζωή διαδίδεται και δημιουργείται. Κάθε ελευθερία μετατρέπεται στο αντίθετό της από τη στιγμή που διαχωρίζεται από το ζων

Η ανατρεπτική δημιουργικότητα εμπεριέχει, πιο σίγουρα απ’ ό,τι οι εκκλήσεις για επαναστατική συνοχή, αυτή την αρχή της κορέσιμης και ακόρεστης απόλαυσης, αυτό τον σπόρο αυθεντικής πραγμάτωσης που διαδίδεται παντού, εδραιώνει την ελευθερία, αποσαφηνίζει την αυτονομία, καταστρέφει από τα μέσα τούς ρόλους, τις ιδεολογίες, τους αυταρχισμούς, τις ειδεχθείς συμπεριφορές (ζήλεια, τσιγκουνιά, περιφρόνηση της γυναίκας, του άντρα, του παιδιού…). Μέσα στην αυτονομία που γενικεύεται από την ανατρεπτική δραστηριότητα εναντίον τού εμπορευματικού συστήματος, η επιβίωση τίθεται σε αμφισβήτηση εν ονόματι της ζωής, κι έτσι θεμελιώνεται το κίνημα της γενικευμένης αυτοδιεύθυνσης.

δεν εκτελώ εργασία
δε θέλω ενημέρωση
τροφή και διασκέδαση
γουστάρω ελευθερία

το όνειρο που φεύγει την τρομάζει
να αναζητάει μια χαμένη ελευθεριά

ο πόθος για ελευθερία έγινε αμαρτία

ελευθερία

για ποια ελευθερία μιλάμε
για ποια δημοκρατία μιλάμε

το όνειρο που φεύγει την τρομάζει
να αναζητάει μια χαμένη ελευθεριά

γύρευα λιμάνι

πριν να γίνουνε καπνός
μού κάνανε τις κλώσσες

να μάθουν όλες οι φυλές

οι αλήτες, τώρα διοικητές

η χάρτα αυτού του κράτους κρύβει απάτη

ζει φευγάτη

πλημμύρισε σκουλήκια

ελπίς

το φως σπασμένο
κρατικοποιημένο

στην οθόνη σκυμμένοι

μουσική μιας άλλης σκέψης

δεν εκτελώ εργασία
δε θέλω ενημέρωση
τροφή και διασκέδαση
γουστάρω ελευθερία

λευτεριά, λευτεριά θα σ' αγοράσουν

είναι πολλά του αιώνος μας τα χρέη

λευτεριά, λευτεριά σε νοσταλγούνε

η απόλυτη ελευθερία
με ενέργεια από μια μπαταρία

απόλυτη ελευθερία

ελευθερία, άλλοι σου τάξανε
μα μες στη φτώχεια σε πετάξανε

ήταν μια λέξη μοναχά
ελευθερία

ελευθερία

ζωή κι ελευθερία

λευτεριά, λευτεριά θα σ' αγοράσουν

είναι πολλά του αιώνα μας τα χρέη

λευτεριά, λευτεριά σε νοσταλγούνε

δεν εκτελώ εργασία
δε θέλω ενημέρωση
τροφή και διασκέδαση
γουστάρω ελευθερία

πλαστική κονκάρδα της ελευθερίας

στο σχολείο διδάχθηκα
τον θάνατο της ώρας

θα πετάξω

η ελευθερία δε νικιέται, σπρώχνει κάθε ψυχή
να καβαλήσει τον ήλιο ή να πνιγεί στη σιωπή

το πιο γλυκό μας όνειρο
τάμα στις χούφτες των χεριών σου
ελευθερία

ελευθερία
το σημάδι σου
άλλη μια μέρα
στους κάμπους
των παιδιών σου

ήτανε γράμματα ψιλά
μπροστά στη λέξη ελευθερία

Ο ελεύθερος τύπος μπορεί να είναι είτε καλός είτε κακός, αλλά χωρίς ελευθερία, είναι απόλυτα βέβαιο ότι ο τύπος δεν μπορεί να είναι οτιδήποτε άλλο από κακός.

Η αλήθεια και η ελευθερία είναι απαιτητικές ερωμένες, γι’ αυτό κι έχουν λίγους εραστές.

Ελευθερία δεν είναι να διαλέγεις ανάμεσα στο μαύρο και το άσπρο, αλλά να μπορείς να αποκηρύσσεις τέτοιες επιλογές.

Η ιστορία του κόσμου δεν είναι τίποτε άλλο από την πρόοδο της συνείδησης της ελευθερίας.

Ελευθερία είναι το δικαίωμα να λες στους ανθρώπους αυτό που δεν θέλουν ν’ ακούσουν.

Από την ελευθερία δεν μπορείς να κόψεις ούτε ένα κομματάκι, γιατί αμέσως όλη η ελευθερία συγκεντρώνεται μέσα σ’ αυτό το κομματάκι.

Η ελευθερία είναι πάντα η ελευθερία αυτού που σκέφτεται διαφορετικά.

Οι περισσότεροι άνθρωποι δουλεύουν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους, απλώς για να ζουν. Και η λίγη ελευθερία που τους μένει τους προβληματίζει και προσπαθούν να βρουν κάθε τρόπο να την ξεφορτωθούν.