είναι πια καιρός ν’ αξιώσουμε την ολοκλήρωση της εργασίας. Η μέχρι τώρα πολιτική οικονομία επέμενε κυρίως στη διαίρεση. Εμείς κηρύσσουμε την ολοκλήρωση· και υποστηρίζουμε ότι η ιδεώδης κοινωνία –δηλαδή η κατάσταση προς την οποία οδεύει ήδη η παρούσα κοινωνία– είναι μια κοινωνία ολοκληρωμένης, συνδυασμένης εργασίας. Μια κοινωνία στην οποία το κάθε άτομο παράγει χειρωνακτικό και πνευματικό έργο

Η πολιτική οικονομία συνεχίζει να βασίζει τη συλλογιστική της στη σιωπηρή παραδοχή πως είναι αδύνατον να αναπτυχθούν γοργά οι παραγωγικές δυνάμεις ενός έθνους και να ικανοποιήσουν έτσι όλες τις ανάγκες.

Η πολιτική οικονομία δεν υπερβαίνει ποτέ την υπόθεση της περιορισμένης και ανεπαρκούς προσφοράς των αναγκαίων της ζωής· την θεωρεί δεδομένη.

Είναι πρόδηλα τα ηθικά και φυσικά πλεονεκτήματα που θα είχε ο άνθρωπος αν μοίραζε τη δουλειά του στο χωράφι και στο εργαστήριο. Αλλά μας λένε ότι η δυσκολία είναι η αναγκαία συγκεντροποίηση των σύγχρονων βιομηχανιών. Στη βιομηχανία, όπως και στην πολιτική, η συγκεντροποίηση έχει πολλούς θαυμαστές! Αλλά και στις δυο σφαίρες, το ιδεώδες των συγκεντρωτιστών χρειάζεται ριζική αναθεώρηση. Πράγματι, αν αναλύσουμε τις σύγχρονες βιομηχανίες, σύντομα ανακαλύπτουμε ότι για ορισμένες είναι πραγματικά απαραίτητη η συνεργασία εκατοντάδων ή χιλιάδων εργατών συγκεντρωμένων στο ίδιο μέρος. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν σαφώς τα μεγάλα χαλυβουργεία και ορυχεία· και υπερωκεάνια δεν μπορούν να κατασκευαστούν σε εργοστάσια χωριών. Αλλά πολλά από τα μεγάλα μας εργοστάσια είναι απλώς συσσωρεύσεις διάφορων ξεχωριστών βιομηχανιών υπό ενιαία διοίκηση· και άλλα, είναι απλώς συσσωρεύσεις εκατοντάδων ολόιδιων μηχανών· τέτοια είναι τα γιγάντια κλωστοϋφαντουργικά μας εργοστάσια.
Αφού η βιομηχανία είναι μια αυστηρά ιδιωτική επιχείρηση, οι ιδιοκτήτες της θεωρούν πλεονεκτικό να έχουν υπό τη διοίκησή τους όλους τους κλάδους μιας δεδομένης βιομηχανίας· έτσι συσσωρεύουν τα κέρδη από τους διαδοχικούς μετασχηματισμούς των πρώτων υλών. Και όταν συνδυάζονται αρκετές χιλιάδες μηχανοκίνητοι αργαλειοί σε ένα εργοστάσιο, ο ιδιοκτήτης επωφελείται επειδή ασκεί έναν κάποιον έλεγχο στην αγορά. Αλλά από τεχνική άποψη, τα πλεονεκτήματα μιας τέτοιας συσσώρευσης είναι ελάχιστα και συχνά αμφίβολα. Ακόμα και μια τόσο συγκεντροποιημένη βιομηχανία όπως των βαμβακερών, δεν ζημιώνεται καθόλου από τη διαίρεση της παραγωγής ενός συγκεκριμένου είδους αγαθών στα διαφορετικά της στάδια σε αρκετά διαφορετικά εργοστάσια: το βλέπουμε αυτό στο Μάντσεστερ και στις γειτονικές του πόλεις. Όσο για τις μικρές επιχειρήσεις, τίποτε κακό δεν προκύπτει από μιας ακόμα μεγαλύτερη υποδιαίρεση στα εργαστήρια, για την κατασκευή ρολογιών κτλ.
Ακούμε πολλές φορές ότι ισχύς 1 ίππου κοστίζει τόσο σε μια μικρή μηχανή, και τόσο λιγότερο σε μια δέκα φορές ισχυρότερη μηχανή· ότι 1 πάουντ βαμβακερή κλωστή στοιχίζει πολύ λιγότερο όταν το εργοστάσιο διπλασιάζει τον αριθμό των αδραχτιών του. Αλλά, κατά τη γνώμη των μεγαλύτερων αυθεντιών στη μηχανική, όπως ο καθηγητής Ου. Άνγουιν, η υδραυλική, και ιδίως η ηλεκτρική διανομή ενέργειας από έναν κεντρικό σταθμό, εκμηδενίζει το πρώτο μέρος του επιχειρήματος. Όσο για το δεύτερο μέρος του, τέτοιου είδους υπολογισμοί είναι καλοί για κείνες τις βιομηχανίες που προετοιμάζουν το μισοκατασκευασμένο προϊόν για περαιτέρω μετασχηματισμούς. Όσο για τα πάμπολλα αγαθά που αντλούν την αξία τους κυρίως από την παρέμβαση εξειδικευμένης εργασίας, μπορούν να κατασκευαστούν καλύτερα σε μικρά εργοστάσια που απασχολούν λίγες εκατοντάδες ή λίγες δεκάδες εργάτες. Γι’ αυτό και η «συγκέντρωση» για την οποία γίνεται τόσο πολύ λόγος, δεν είναι συχνά τίποτε περισσότερο παρά ένας συνδυασμός κεφαλαιοκρατών με σκοπό να ασκήσουν έλεγχο στην αγορά και όχι να φτηνύνουν την τεχνική διαδικασία.

Στη βιομηχανία, όπως και στην πολιτική, η συγκεντροποίηση έχει πολλούς θαυμαστές!

μετά από πολλούς αιώνες το συγκλονιστικό κίνημα της Μεταρρύθμισης στη Θρησκεία, ο επιστημονικός εγκεφαλισμός στη μόρφωση, η Γαλλική Επανάσταση στην κοινωνία και το ναπολεόντειο επεισόδιο στην πολιτική, τριών δηλαδή αιώνων αστάθειες, περιπέτειες και παραστρατήματα, κατάληξαν ασυναίσθητα στην πλουτοκρατική οργάνωση που εξουσιάζει αποκλειστικά εδώ κι ένα αιώνα τον κόσμο, φτιασιδωμένη με το φημισμένο φτιασίδι: «λαϊκή κυριαρχία».

Λένε ότι είστε βλάκες. Εγώ λέω πως είστε έξυπνοι, αλλά δειλοί. Λένε πως είστε σκουπίδια της κοινωνίας. Εγώ λέω πως είστε ο σπόρος της. Λένε ότι ο πολιτισμός χρειάζεται σκλάβους. Εγώ λέω ότι κανένας πολιτισμός δε γίνεται με σκλάβους. Ο φοβερός αυτός εικοστός αιώνας γελοιοποίησε κάθε πολιτική θεωρία που εμφανίστηκε απ’ τον καιρό του Πλάτωνα.

η δημοκρατία, μην μπορώντας να πραγματωθεί σε ένα κόσμο μέσα στον οποίο η λέξη «λαός» έχει πάρει διαφορετική σημασία και η οικονομική εξουσία έχει πλήρως κατισχύσει επί της πολιτικής εξουσίας, έχει καταστεί ένας άχρηστος όρος

Έχει παρατηρηθεί από τον Πωλ Κόνερτον (Paul Connerton) ο φασισμός πρώτος φανέρωσε την αποφασιστική πολιτική δύναμη των ηλεκτρονικών μέσων και την παρακινητική ισχύ τους. Πιστεύω ακριβώς το αντίθετο: ότι η καταιγιστική δύναμη των Μέσων και η πανίσχυρη υποκινητική ισχύ τους είναι η μορφοποιούσα αρχή της κοινοτοπίας του φασισμού

βιοπολιτικής

Οι μηχανισμοί ελέγχου που εκφράζονται, μέσω της βιοπολιτικής, ενός ελέγχου που το μαζοάτομο εσωτερικεύει και εν συνεχεία τον προβάλλει ως αξίωση της δικής του δήθεν ελευθερίας, έχουν υπερβεί ακόμη και την ικανότητα της γλώσσας να εκφράζει τις υποκειμενικές επιθυμίες, αλλά και τις παραστάσεις εν γένει που δημιουργεί ο κοινωνικός βίος

η αντιπροσωπευτική Δημοκρατία είναι εκείνη που εν πολλοίς στηρίζει, μέσω μιας ιδεολογικά παραμορφωμένης όψης των γεγονότων, την βιοπολιτική και τους θεσμούς της

επινόηση της βιοπολιτικής

Πάντως, τα πρώτα βήματα είναι που κοστίζουν. Η φρενίτιδα της εργασίας, οι ολολυγμοί των καταναγκασμών, η σουβλερή εμμονή των ενοχών, ορθώνουν τα πιο επίφοβα εμπόδια της εμπορευματικής λογικής στην πορεία του άδολου σώματος, που εκστασιάζεται από τον πρωινό ήλιο ενώ μέσα σ’ ένα μεγάλο πήλινο μπολ το κουταλάκι ανακατεύει το γλυκό φρέσκο αγελαδινό γάλα με την ελαφρά πικράδα ενός υπέροχου καφέ, που πληρώνεται κατευθείαν στους παραγωγούς του σύμφωνα με την πολιτική της εύλογης τιμής που εδώ κι έναν αιώνα κήρυσσε ο συγγραφέας του Μαξ Αβελάαρ.

Φυλαχτείτε ωστόσο και μην περιμένετε βοήθεια ή πανάκεια από κάποιον υπέρτατο σωτήρα. Θα ήταν μάταιο, βεβαίως, να εμπιστευθείτε μια κυβέρνηση, μια πολιτική φατρία, έναν συρφετό ανθρώπων που τους απασχολεί να υποστηρίξουν πρώτα απ’ όλα το συμφέρον της κλονιζόμενης εξουσίας τους. Ούτε, πολύ περισσότερο, κάποιους δημαγωγούς και ειδικούς της σκέψης, διαμεσολαβητές που πολλαπλασιάζουν την εικόνα τους για να εξορκίσουν την μηδαμινότητα που αντανακλά ο καθρέφτης της καθημερινής τους ύπαρξης. Αλλά, θα ήταν, πάνω απ’ όλα, ενάντια στον εαυτό σαν το να γονατίσετε σαν ζητιάνοι, σαν προστατευόμενοι, σαν κατώτεροι, την στιγμή που η εκπαίδευση πρέπει να έχει ως σκοπό την αυτονομία, την ανεξαρτησία, την αυτοδημιουργία, χωρίς την οποία δεν υπάρχει πραγματική αλληλοβοήθεια, αυθεντική αλληλεγγύη, συλλογικότητα χωρίς καταπίεση.

ρεύομαι σούσι κι ονειρεύομαι επανάσταση
καλοταϊσμένος περιμένω την ανάσταση
είμαι γελοίος

είμαι μεγάλος στο μικρό δωμάτιό μου
άδειος και κρύος

μεγαλουργώ στα λόγια
κι από πράξη τίποτα

σαν βόδι έγινα

είπα το σύστημα
να μην υπηρετήσω
έχω, όμως, δόσεις
πήρα δάνειο για να χτίσω

ελπίδα δεν έχω

χροιά πολιτική

επίπεδο πολιτικής
ή εμπορικής συναλλαγής

σκέψη με ολική αναπηρία

τυφλοί οπαδοί

για το κόμμα σου
πουλάς ψυχή και σώμα

εκφυλισµός των ιδεών
Θεόδωρος Π. Γκεβεζές